Tunceli

Tunceli

Tunceli ili (25 Aralık 1935 tarihli "Tunceli Kanunu" uygulamasından önce Dersim ili), Türkiye Cumhuriyeti'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nin Yukarı Fırat bölümünde yer alan bir ildir. Önceki adı "Kalan" ve "Dersim" olarak bilinmektedir. Nüfusunun hemen hemen hepsi Zazadır.Mezhepsel olarak ise yüzde 95'i alevi,yüzde 5'si ise sünni dir.Sünniler Çemişgezek'de bulunur Tunceli ili, kuzeyde ve batıda Munzur Dağları ile Karasu Irmağı, doğuda Bingöl Dağları ve Peri Suyu, güneyde Keban Baraj Gölü ile çevrilidir. Anadolu'nun pek çok yerinde olduğu gibi bu bölgede de çağlar boyunca pek çok uygarlık yaşamıştır. Orta Çağdan kalma ve bugün hâlâ iyi durumda bulunan Pertek kalesi ve Munzur Vâdisi Milli Parkı görülmeye değer güzellikleridir.

Tunceli'nin yerleşimleri: Çemişgezek, Hozat, Mazgirt, Nazımiye, Ovacık, Pertek ve Pülümür'dür


Etimoloji Bir teze göre, Dersim ismi Zazaca Desim, bir Zaza aşiret konfederasyonu olan Desiman yada Desimli'den gelmektedir.


Tarih Yörede Dêsım diye telaffuz edilen aslında bugünkü Tunceli'yi değil, o yörenin adını belirler. Tunceli şehrinin eski ismi Dersim'dir. Bu isim 25 Aralık 1935’de çıkarılan Tunceli Kanunu ile değiştirilmiştir. İlin çoğunluğunu alevi-zazalar oluşturmaktadır. Tunceli'nin yöresel adı Dersim,Kalan'dir.

Yunan tarihi ve coğrafyacılarının Dersim bölgesine Daranis ve Derksene adını verdikleri. Bu bölgeye gelip yaşayan ilk uygarlığın Hititler olduğu söylenmektedir.

Bölgede konuşulan diller sırasıyla Zazaca'nın Dersimi lehçesi) yüzde 70, Kürtçe'nin Kurmanci lehcesi) yüzde 20 ve Türkçedir yüzde 10 anadil olarak.


Osmanlı Devleti dönemi 1847 yılında Dersim Sancağı’nın eyâletine verilmesinden sonra 1859 yılında yapılan bir değişiklik de Harput eyâletine bağlanır. İşte bu târihten beri Dersim ve çevresi haritalarda gösterilmeye başlanmıştır.


I. Dünya Savaşı I. Dünya Savaşında Doğu Cephesinin önemli ikmâl yollarından biri olmuştur.


Kurtuluş Savaşı Dersim halkı birkaç aşîreti saymazsak Kurtuluş Savaşı'na tamamen destek olmuştur. TBMM 1. Dönem'de Dersim mebusu (milletvekîli) olarak Diyap Ağa (Yıldırım), Meço Ağa, Mustafa Ağa (Öztürk) ve Binbaşı Hasan Hayrı bulunmuşlardır. TBMM Ordusu Yunanlılara Kütahya-Eskişehir Savaşı'nda yenilince TBMM'nin Kayseri'ye taşınması gündeme gelmiş, Dersim mebusu Diyap Ağa Biz buraya savaşmaya mı geldik, kaçmaya mı? diyerek diğer mebuslara da cesâret vermiştir. Bundan sonra 1923'te cumhuriyet ilân edilmişti.


Cumhuriyet dönemi Cumhuriyet döneminde Şeyh Sait ve Dersim İsyanı'na tanıklık eden Dersim, 1936-38 yıllarında gerçekleşen Dersim tenkil harekati sirasinda büyük zarar gördü. 25 Aralık 1935 yılında çıkarılan Tunceli kanunu ile Dersim tarihsel yöresi içinde yer alan ve Munzur çevresini kapsayan bölgenin adı Tunceli olarak değiştirildi.

paylaşım için tşkler...