Halen İstanbul'un Asya yakasındaki Kadıköy'de, Fikir Tepesi diye tanımlanan çevrede bundan 20-21 yıl önce yapılan kazılar esnasında, M. Ö. 3000 yılına ait bazı aletler ve iskeletler bulunmuştu. Buna göre, o tarihlerde İstanbul'un Asya yakasında birtakım insanların yaşamış olduğu anlaşılıyordu. Gene güvenilir tarih kaynakları,bugünkü İstanbul'un haliç bölgesinin güneyinde Traklar'ın, şimdiki Kadıköy yöresinde Fenikeliler'in yaşamış olduğunu belirtmektedir. Fakat bütün bunlar İstanbul şehrinin gerçek anlamda kuruluşu bakımından bir şey ifade etmez.
Tarihi belgeler, M. Ö. 7.yüzyılda başlarında Megaralı Byzans (Bizans) bulunan bir topluluğun, bugünkü Sarayburnu-Topkapı yöresinde kalan Akropolis tepesine "Bizantion" adıyla bir şehir kurduğunu açıklıyor. Zamanla bu şehir gelişmiş ikinci derecede bir liman ve ticaret kenti niteliğini kazanmış, yayılıp büyümüş,Pers Savaşları sırasında İranlılar'a, daha sonra İspartalılar'a,ardından Alkibiades (Alkibyad) döneminde Atinalılar'a,imparator Vespasianus döneminde de Romalılar'a geçmişti.
Roma İmparatoru Konstantin, İmparatorlar Savaşı'nda Hristiyanlardan büyük ölçüde yardım görmüş, onların desteğini sağlamıştı. Karşılık olarak, Roma İmparatorluğu'nda Hristiyanlığın yayılmasını serbest bıraktı. Puta tapan Roma'dan hoşlanmıyordu. Yeni bir şehir kurmak için çeşitli yerleri dolaştı, sonunda İstanbul'un bulunduğu çevreyi beğendi. 325-326 yıllarında,burada yeni bir şehrin kurulması işine girişildi. Şehrin çevresine surlar yaptırdı. Büyük bir saray, sirk ve su kemeri, tapınaklar, hamam, forum, senato yapıldı. Bunların çevresinde mahalleler kuruldu. 330 yılının 11 Mayıs günü, Roma İmparatorluğunun yeni başkenti olarak bu şehri seçti. İmparator Konstantin'in adından dolayı, bu yeni şehir "Konstantinopol" diye adlandırıldı. Daha sonraları,İstanbul'a "Neo Roma-Yeni Roma", "Stin-Polis" adları da verilmiştir. Daha İmparator Konstantin döneminde ,İstanbul'un nüfusu 200.000'i aşmıştı. 395 yılında Roma İmparatorluğu ikiye ayrılınca, İstanbul Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğunun başkenti oldu. 6. yüzyılda, şehrin nüfusu milyonu bulmuştu. Atilla yönetimindeki Hunlar'ın, Avar Türklerinin, Müslüman Arapların değişik tarihlerde ele geçirmek amacıyla akınlar yaptığı, kuşattığı İstanbul, ancak 1453 yılının 29 Mayıs günü Fatih Sultan Mehmet'in komutasındaki Osmanlı ordusu tarafından fethedildi. Bundan sonra, İslambol, Der saadet, Deraliye, Asitane adlarıyla anılmıştır.