******'ün son günleri ve ölümüDaha çok bilgi için: ******'ün son günleri ve ölümü ******'ün sağlık durumu
1937 yılından itibaren bozulmaya başladı. Kendisine
1938 yılı başlarında
siroz teşhisi konuldu.
Avrupa'dan doktorlar getirildi. Türk ve yabancı doktorların tedavileri sonuç vermedi.
Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı
******,
10 Kasım 1938 perşembe sabahı saat 9,05'te
İstanbul Dolmabahçe Sarayı'nda hayatını kaybetti. Cenazesi büyük bir törenle
Ankara'ya uğurlandı ve
****** 21 Kasım 1938 günü
Ankara'da yapılan büyük bir törenle
Ankara Etnografya Müzesi'ndeki geçici kabrine konuldu. Bundan onbeş yıl sonra da
10 Kasım 1953'te kendisi için yaptırılan
Anıtkabir'deki ebedi istirahatgahında toprağa verildi.
Özel Hayatı Mustafa Kemal Paşa ve
Fikriye HanımKitap okumayı, müzik dinlemeyi, dans etmeyi, ata binmeyi, uçuş seyretmeyi ve yüzmeyi severdi.
Zeybek oyunlarına,
güreşe,
Rumeli türkülerine ilgisi vardı.
Tavla ve
bilardo oynamaktan keyif alırdı. Sakarya adlı atına ve köpeği Fox'a çok değer verirdi. Zengin bir kitaplık oluşturmuştu. Devlet adamlarının, sanatçıların, bilim adamlarının, dostların davet edildiği, ülke sorunlarının da konuşulduğu akşam yemekleri
Çankaya Köşkü'nde sık rastlanan bir durumdu. Temiz ve düzenli giyinmeye özen gösterirdi. Doğayı çok severdi. Sık sık
****** Orman Çiftliği'ne gider, modern tarıma geçiş yolunda yürütülen çalışmalara bizzat katılırdı. İleri derecede
Fransızca ve az
Almanca biliyordu.
İzmir'de Yunanlıları bozguna uğrattıktan sonra İzmir'e girerken Yunan komutanının Türk bayrağını çiğnemesine ithafen basması için önüne serilen Yunan bayrağını yerden alması bilinen bir olaydır.
Aşklar ve Evlilik Mustafa Kemal ve eski eşi
Latife HanımMakbule Atadan ve Salih Bozok'a göre, küçük Mustafa 12 yaşındayken Binbaşı Rüknettin'in 8 yaşındaki kızı Müjgân'a âşık olmuştur. Makbule Atadan'a göre ikinci aşkı Hatice olmuş ve Hatice'nin annesi müdahale ederek ilişkisini kesmiştir. Ardından Selanik Askeri komutanı Şevki Paşa'nın 12 yaşındaki kızı Emine (Emine Arık)'ye matematik dersini verirken âşık olmuştur. Bunun dışında Selanik'teyken Rum asıllı tüccar Eftim Karinte'nin kızı Eleni Kriyas'a âşık olduğu söylendiyse de kanıtlanmamıştır.
Milli Mücadele döneminde Ankara İstasyon Binasında ve eski Çankaya köşkünde
Fikriye Hanım ile birlikte yaşıyordu.
[28] Fikriye hanımı Almanya'ya gönderdikten sonra
29 Ocak 1923'te İzmir'in sayılı zenginlerinden Uşakizade Muammer Bey'in kızı
Latife Hanım'la evlendi. 1924'de yapılan Sonbahar Seyahati sırasında çift kavga etti ve Mustafa Kemal Paşa
Erzurum'dan İsmet Paşa'ya telgraf çekerek boşanacağını bildirdi. Ancak az sonra yaverleri
Salih Bey (Bozok) ve
Kılıç Ali Bey'in aracılığıyla boşanmasından vazgeçti.
[29][30] Bu evlilik 5 Ağustos 1925 tarihine dek sürdü.
[31] 1922-1934 yılları arasında Gazi Mustafa Kemal veya sadece
Gazi unvanıyla anılan Mustafa Kemal'e
Soyadı Kanunu ile birlikte
TBMM tarafından çıkarılan
24 Kasım 1934 tarihli ve
2587 sayılı kanun ile
[32] ile kendisine "Türklerin
Atası" anlamına gelen ****** ismi verilmiştir.
Çocukları ****** ve manevi çocuklarından
Sabiha GökçenÇocuğu olmayan ******, savaş yıllarından başlayarak birçok çocuğun hamiliğini üstlenmiş, birçoğunu da evlat edinmişti. ******'ün manevi evlatları,
Abdurrahim Tuncak[33], Zühre, Afife, İhsan, Ömer,
Afet İnan (İsmail Hakkı Uzmay'ın kızı),
Nebile Hanım[34],
Rukiye Erkin[35],
Zehra Aylin[36],
Sığırtmaç Mustafa,
Sabiha Gökçen,
Ülkü Adatepe[37]'dir.
Yapıtları
- Tâbiye Meselesinin Halli ve Emirlerin Sureti Tahririne Dair Nesayih
- Takımın Muharebe Talimi (Almanca'dan çeviri - 1908)
- Cumalı Ordugâhı - Süvari: Bölük, Alay, Liva Talim ve Manevraları (1909)
- Tâbiye ve Tatbikat Seyahati (1911)
- Bölüğün Muharebe Talimi (Almanca'dan çeviri - 1912)
- Zabit ve Kumandan ile Hasbihal (1918)
- Nutuk (1927)
- Vatandaş İçin Medeni Bilgiler (Manevi kızı Afet İnan adıyla yayımlandı) (1930)
- Geometri (isimsiz yayımlandı) (1937)
******'ün ayrıca, 1915-1918 yılları arasında Anafartalar, Doğu Cephesi ve Karlsbad'daki hatıralarını yazdığı günlükleri de bulunmaktadır. Bunlardan
Anafartalar Muharebatı'na Ait Tarihçe,
Türk Tarih Kurumu tarafından kitap olarak yayımlanmıştır. 1908-1938 yılları arasında Mustafa Kemal'in imza attığı, yazdığı, söylediği kişisel notları dahil her şeyin toplandığı
******'ün Bütün Eserleri adlı bir ansiklopedi de Kaynak Yayınları tarafından hazırlanmaktadır.
******'ün Türk tanımıAfet İnan; öğretmeni olan
İsviçreli antropolog Profesör
Eugène Pittard'ın, kendisine doktora tezi olarak verdiği "
Türk Milleti’nin Özellikleri" konusunda ******'ten yardım istedi. ******; Afet İnan'ın önce kendi görüşlerini yazmasını ve fikirlerini daha sonra belirteceğini söyledi. Afet İnan'ın uzun çalışmasına karşılık, ****** kurşun kalemle, iki küçük not kâğıdı üzerine kendi tanımını yaptı.
[38]“ | Bu memleket, dünyanın beklemediği, asla ümid etmediği bir müstesna mevcudiyetin yüksek tecellisine, yüksek sahne oldu. Bu sahna 7 bin senelik (en aşağı), bir Türk Beşiğidir. Beşik tabiatın rüzgârlarıyla sallandı; beşiğin içindeki çocuk tabiatın yağmurlarıyla yıkandı, o çocuk tabiatın şimşeklerinden, yıldırımlarından, kasırgalarından evvelâ korkar gibi oldu; sonra onlara alıştı; onları tabiatın babası tanıdı, onların oğlu oldu. Bir gün o tabiat çocuğu tabiat oldu, şimşek, yıldırım, güneş oldu. Türk oldu. Türk budur. Yıldırımdır, kasırgadır, dünyayı aydınlatan güneştir. |